Tətbiqi davranış analizinin addımları və əsas anlayışları


TDA sistematik bir prosesdir. Dəyişdiriləcək davranış müəyyən edildikdən sonra davranışla bağlı ölçmələr aparılır və əldə edilən məlumatlar təhlil edilir. Beləliklə, davranışın tezliyi və davranışa səbəb ola biləcək amillər müəyyən edilir. Daha sonra davranışı dəyişdirmək üçün hazırlanmış tətbiqlər (metodlar, texnikalar və strategiyalar) diqqətli və nəzarətli şəkildə həyata keçirilir. Tətbiqlərin idarə olunan şəkildə həyata keçirilməsi eyni tətbiqlərin müxtəlif insanlar tərəfindən təkrarlanmasını təmin edir. İstifadə olunan tətbiqlərin effektivliyini müəyyən etmək üçün qiymətləndirmələr aparılır və lazım olduqda istifadə edilən tətbiqlərdə uyğunlaşdırmalar və ya dəyişikliklər edilir. Maine Administrators of Services for Children-[MADSEC] tərəfindən nəşr olunan MADSEC Autizm Hesabatına (2001) əsasən, TDA-nın tətbiqi Addımlar aşağıdakı kimidir:


1.Hədəf davranışının seçilməsi


2. Məqsədlərin müəyyən edilməsi


3. Hədəf davranışlarının qeydə alınması


4.Cari performans səviyyəsinin müəyyən edilməsi (başlanğıc səviyyə)


5. Tətbiqin seçilməsi, layihələndirilməsi və həyata keçirilməsi


6. Davranışdakı təkmilləşdirmələrə nəzarət etmək və təcrübənin effektivliyini müəyyən


etmək üçün hədəf davranışların davamlı qeydi


7. Tətbiqin effektivliyini saxlamaq və/və ya artırmaq üçün lazımi


uyğunlaşmalar və ya dəyişikliklər etməklə tətbiqin effektivliyinin


qiymətləndirilməsi.


TƏTBİQİ DAVRANIŞ TƏHLİLİNDƏ ƏSAS ANLAYIŞLAR


Davranış nəzəriyyəsi həm uyğun davranışı, həm də problemli davranışı müəyyən edir. Öyrənilənlərə əsaslanır. Öyrənmə davranış nəticələrinin nəticəsi olaraq baş verir. Ən sadə tərifində xoşagəlməz vəziyyətlərlə nəticələnən davranış təkrarlanır və bu təkrarlar nəticəsində öyrənmə baş verir, xoşagəlməz vəziyyətlərlə nəticələnən davranışlar isə təkrarlanmır və buna görə dəöyrənmə baş vermir. TDA-da müəyyən öyrənmə prinsipləri vurğulanır və bu prinsiplər özləri ilə bəzi anlayışlar gətirir.